Wysokość alimentów, wyznaczana jest przy uwzględnieniu dwóch czynników: usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego (dziecka) z jednej strony i majątkowych możliwości zobowiązanego (rodzica) z drugiej strony. Rodzice są zobowiązani do świadczeń na rzecz dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Dzieci małoletnie mają bezwzględne prawo do alimentacji ze strony rodziców, co jednak istotne wykonanie obowiązku może polegać także na osobistych staraniach o dziecko, które w sensie ekonomicznym umożliwiają zaoszczędzenie na kosztach opieki i wychowania.

W przypadku dzieci pełnoletnich, rodzic może uchylić się od świadczeń alimentacyjnych, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla niego uszczerbkiem bądź dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

Wysokość kwoty alimentów

Wysokość alimentów wskazana w pozwie nie jest dla Sądu wiążąca.  Potrzeby uprawnionego i możliwości zarobkowe rodzica powinny być ustalane z urzędu. Oznacza to, że  jeśli strona uprawniona nie wskaże dowodów na poparcie swoich twierdzeń, sąd powinien inicjatywę dowodową podjąć sam. 

Regulacja w zakresie dochodzenia alimentów ma wyjątkowy charakter. W razie gdy sąd uzna, że kwota wskazana w pozwie jest w danej sytuacji zaniżona ma on obowiązek określić ją na poziomie właściwym, tak za wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17.12.2015 r. sygn. I ACa 671/15.

Sąd ustala wysokość alimentów biorąc za podstawę wyniki postępowania dowodowego i zasady doświadczenia życiowego.

Usprawiedliwione potrzeby uprawnionego

Pojęcie usprawiedliwionych potrzeb zobowiązanego nie zostało w ustawie bardziej szczegółowo objaśnione. W praktyce sądowej przyjmuje się, że potrzeby mają być ustalane indywidualnie w odniesieniu do konkretnego przypadku.

W orzeczeniu Sądu Najwyższego z 10 października 1969 r., III CRN 350/69, SN wskazał m.in. takie czynniki jak wiek, miejsce pobytu dziecka, jego środowisko i możliwości zarobkowe zobowiązanych do jego utrzymania. W odniesieniu do kosztów mieszkania i jego utrzymania – do kwoty alimentów wliczyć można określoną ryczałtowo część kosztów przypadającą na dzieci w odniesieniu do prądu, gazu, wody, ogrzania wody użytkowej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia  23 marca 2016  r., sygn. I ACa 1755/15)

W ww. wyroku sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia w kwocie alimentów kosztów mieszkania i jego utrzymania, przyjmując, że do ich ponoszenia zobowiązany jest rodzic, z którym mieszka dziecko.  W wyroku zastrzeżono jednak, iż w konkretnych przypadkach, możliwy jest inny podział obowiązków związanych z opłatami za mieszkanie.

Przy ustalaniu wysokości alimentów nie są brane pod uwagę świadczenia uzyskiwane przez uprawnionego z pomocy społecznej, świadczenie dla rodzin zastępczych, świadczenia z funduszu alimentacyjnego, świadczenie rodzinne oraz świadczenie wychowawcze (500+).

Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego

Oceniane są rzeczywiste możliwości zarobkowe zobowiązanego a nie faktycznie uzyskiwane wynagrodzenie bądź inne dochody. Przy ocenie możliwości majątkowych ustalane są najważniejsze składniki majątku zobowiązanego. W pewnych przypadkach zobowiązany może być zmuszony do ich sprzedaży. Zaspokojenie potrzeb życiowych uprawnionych nie chroni zobowiązanego przed obniżeniem własnej stopy życiowej, jest on zobowiązany do znoszenia uciążliwości związanych z wykonaniem zobowiązań alimentacyjnych.

Z drugiej strony przyjmuje się, iż wysokość obciążenia nie może prowadzić do niedostatku samego zobowiązanego. Zasadą jest utrzymywanie równej stopy życiowej rodzica i dziecka.

Na wysokość kwoty alimentów może wpłynąć fakt urodzenia się kolejnego dziecka zobowiązanego, gdyż nie dopuszcza się uprzywilejowania jednego dziecka kosztem innego.

W przypadku  osoby, która jest już zobowiązana do alimentacji innych uprawnionych istotne jest czy zobowiązania te są rzeczywiście wykonywane.  

Możliwości majątkowe zobowiązanego kształtują także pobierane przez niego zasiłki, nie wyłączając rodzinnego. Okoliczność tę uwzględnia sąd, określając wysokość należnego uprawnionemu świadczenia.

Zmiana wysokości świadczeń

Zmiana wysokości świadczeń alimentacyjnych jest możliwa w razie zaistnienia zmiany stosunków. Pod pojęciem tym kryją się takie zmiany stanu faktycznego, które powodują istotne zwiększenie się potrzeb uprawnionego bądź istotne zmniejszenie lub ustanie możliwości zarobkowych i majątkowych rodzica.

W odniesieniu do dzieci małoletnich wzrost potrzeb będzie z reguły naturalną konsekwencją ich wzrostu i rozwoju. Naturalną koniecznością może w związku z tym być zmiana wysokości dotychczas zasądzonych alimentów.